Tehlİkedekİ Dİller Projesİ

İnsanlığın en önemli değerlerinden biri ve binlerce yıllık maddi ve manevi kültür ürünlerinin taşıyıcısı ve aktarıcısı olan dillerin büyük bir bölümü, küreselleşme ve küresel güçlerin dillerinin ve kültürlerinin yoğun etkisi sonucunda hızla yok olmaya doğru sürüklenmektedir. Yapılan bilimsel çalışmalardan elde edilen veriler yeryüzündeki dil çeşitliliğin giderek azaldığını ve yakın bir gelecekte UNESCO’nun saptamalarına göre yaklaşık 6700 dilin büyük bir bölümünün 21. yüzyılın sonunda konuşurlarının tümünü yitireceğini ortaya koymaktadır. Uluslararası literatürde “tehlikedeki diller” olarak adlandırılan ve konuşur sayısı giderek azalan bu diller arasında Türk dilleri önemli bir yer tutmaktadır. Bugün bağımsız devletlere sahip Türk cumhuriyetleri dışında özellikle Rusya Federasyonu’ndaki ve İran, Çin, Afganistan ve diğer ülkelerdeki Türk dillerinin Tatarca ve İran’daki Azerice vb. Türk dillerinin sahip oldukları demografik avantajlar nedeniyle bugün için tehlikede bulunmamalarına karşın diğer az konuşurlu Türkçe yazılı ve sözlü değişkelerin tamamı farklı basamaklarda yok olma tehlikesiyle karşı karşıyadır.
Bu proje, her biri yazdığı dille ilgili uzun yıllara dayalı çalışmaları bulunan bilim insanlarının bir araya gelerek yarattığı sinerji ile Tehlikedeki Türk Dilleri olgusuna yönelik başta Türk dilli dünyanın halkları arasında duyarlık yaratmak ve bu konudaki ortak bilincin gelişmesine katkıda bulunarak en azından bu dillerin bir kısmının son seslerini kaybetmeden kurtarabilecek yol ve yöntemleri gündeme getirmek ve bu konularda şu ana değin yapılan örnek çalışmalardan yararlanılabilecek ortamı oluşturmaktır.
Bu paradigmalardan hareketle hazırlanan “Tehlikedeki Türk Dilleri” kitabında, diller riskin derecesine göre “Riski Görece Düşük Tehlikedeki Türk Dilleri” ve “Riski Yüksek Türk Dilleri” olmak üzere iki ayrı ciltte ele alınacaktır. Daha sonra dünyada tehlikedeki diller olgusunun bir parçası olan az konuşurlu Türk dillerine uluslararası bilim dünyası dikkatini çekmek ve bu konuda bir başvuru kaynağı sağlamak üzere her iki kitap İngilizce olarak yayımlanacaktır.
Kitapların yayımlanma sürecinde başta bölüm yazarları olmak üzere konuyla doğrudan ilgili akademisyenlerin ve bilim insanlarının katılımıyla tehlikedeki Türk dilleri temasının tartışılmasını ve bu tartışmalara göre Tehlikedeki Türk Dilleri El Kitabı’nın son şeklinin verilmesini sağlayacak bir toplantı düzenlenmesi amaçlanmaktadır.

Bunlardan başka projenin sürekliliğini sağlamak, ülkemizde bu konuda bir gündem oluşturmak ve bilimsel çalışma ortamı ve fırsatlarının yaratılmasına katkıda bulunmak üzere Tehlikedeki Diller Dergisi (TDD), İngilizce olarak yayımlanacaktır.